Монгол Улсын 2010 оны Төсвийн тухай хуульд өөрчлөлт оруулах тухай, Нийгмийн даатгалын сангийн 2010 оны төсвийн тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай, “Хүний хөгжил сан”-гийн 2010 оны төсвийн тухай хуульд өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төслийг Монгол Улсын Ерөнхий сайд С.Батболд 2010 оны 4 дүгээр сарын 29-ний өдөр Улсын Их Хурлын дарга Д.Дэмбэрэлд өргөн барив. Монгол Улсын 2010 оны төсвийн тодотголын өөрчлөлтүүдийг тусгахад нэгдсэн төсвийн нийт орлого 364.2 тэрбум төгрөгөөр нэмэгдэж 2,791.0 тэрбум төгрөг, нийт зарлага 465.9 тэрбум төгрөгөөр нэмэгдэж нэгдсэн нийт 3,251.3 тэрбум төгрөг болж, төсвийн тэнцэл 101.7 тэрбум төгрөгөөр муудаж, нэгдсэн төсвийн нийт алдагдал 460.3 тэрбум төгрөгт хүрч ДНБ-ний 6.4 хувь болохоор байна.

ОУВС-тай тохирсон “Стэнд-бай” хөтөлбөрийн дагуу нэгдсэн төсвийн нийт алдагдал ДНБ-ний 5.0 хувиас хэтрэхгүй байх ёстой. Хөтөлбөрийн хүрээнд байгуулсан Харилцан ойлголцлын санамж бичигт УИХ-аас баталсан банкны бүтцийн өөрчлөлттэй холбоотой Засгийн газрын бондын үндсэн зардал /Зоос, Төрийн банкны 100.0 тэрбум төгрөгийн Засгийн газрын бонд/ нь төсвийн зардалд тооцогдохгүй гэж үзсэн.Иймд ОУВС-тай хамтран хэрэгжүүлж буй хөтөлбөрийн шалгуур үзүүлэлт нэгдсэн төсвийн алдагдалд хүлээсэн үүргийг төсвийн тодотголын үзүүлэлт хангаж байгаа болно.

Хэрэв энэ шалгуур үзүүлэлт хангагдахгүй тохиолдолд төсвийн алдагдлыг санхүүжүүлэх зорилгоор хөтөлбөрийн хүрээнд орж ирэх 56.7 тэрбум төгрөгийн эх үүсвэр дутагдах эрсдэлтэй байна. Хуулийн төслийг Улсын Их Хурал ирэх 7 хоногт хэлэлцэж эхэлнэ гэж Засгийн газрын Хэвлэл, мэдээллийн албанаас мэдээллээ. 

ОРЛОГЫН ТАЛААР :

•    Зэсийн үнийн өсөлтөөс нэмэгдэх орлого. Монгол Улсын 2010 оны төсвийн тухай хуульд  зэсийн үнийг 5800 ам.доллар байхаар тооцсоныг нэмэгдүүлэн 7500 ам.доллараар тооцсоноор нэгдсэн төсвийн орлого нийт дүнгээрээ 209.3 тэрбум төгрөгөөр нэмэгдэхээр байна. 

•    Алтны үнийн өсөлтөөс нэмэгдэх орлого. Алтны үнийг 2010 оны төсөвт 900.0 ам.доллараар тусгасныг 200.0 ам доллараар нэмэгдүүлэн 1100.0 ам.доллараар тооцсоноор нэгдсэн төсвийн орлого нийт дүнгээрээ 25.2 тэрбум төгрөгөөр  нэмэгдэхээр байна. 

•    Оюу толгой ордын хөрөнгө оруулалтаас нэмэгдэх орлого.  Оюу Толгойн Хөрөнгө оруулалтын гэрээ хүчин төгөлдөр үйлчилж эхэлсэнтэй холбогдуулан Хөрөнгө оруулагчийн зүгээс төсөлд зарцуулахаар төлөвлөсөн хөрөнгө оруулалт нэмэгдэж байгаатай холбогдуулан 2010 онд улсын төсөвт төвлөрөх орлогыг 50.3 тэрбум төгрөгөөр нэмэгдүүлэн тооцлоо.

•    Татварын урьд оны өр, авлагыг барагдуулснаар нэмэгдэх төсвийн орлого Татварын тайлангаар гарсан 2010 оны эхний үлдэгдэл буюу өмнөх оны татварын өр 109.0 тэрбум төгрөг байгаагаас 52.4 тэрбум төгрөг нь “Алтан дорнод Монгол” ХХК-ийн зарим бүтээгдэхүүний үнийн өсөлтийн албан татварын өр, 4.6 тэрбум төгрөг нь тус компаний хугацаандаа төлөөгүй татварын өрөнд тооцсон хүүгийн өр  байна.
Иймд өмнөх оны дутуу төлөлтөөс 52.0 тэрбум төгрөгийн татварын өрийг 2010 оны төсөвт нэмж төвлөрүүлэхээр тооцлоо.   

Бусад орлого.
•    Эрдэнэт үйлдвэрийн 2009 оны жилийн эцсийн санхүүгийн тайлангаар татвар төлсний дараах цэвэр ашиг 119.9 тэрбум төгрөг, үүнээс Монголын талд ногдох ногдол ашиг 1.0 тэрбум төгрөг, бусад аж ахуйн нэгжийн төвлөрүүлэх орлого 3.9 тэрбум төгрөгөөр тус тус нэмэгдэхээр буюу нийт ногдол ашгийн орлого 4.9 тэрбум төгрөгөөр нэмэгдэх боломжтой байна.
•    Эрчим хүчний зохицуулах газрын Зохицуулагчдын зөвлөлийн хурлаас 2010 оны 1 дүгээр сарын 15-ны өдрөөс цахилгааны үнийг дунджаар 17.35 хувь, дулааны үнийг дунджаар 14.5 хувь нэмэгдүүлэхээр шийдвэрлэн мөрдөж эхэлсэн нь дулаан, цахилгааны борлуулалтын орлогыг нэмэгдүүлж улмаар 2010 онд эрчим хүчний компаниудаас улсын төсөвт төвлөрүүлэх нэмэгдсэн өртгийн албан татварын орлогыг төлөвлөсөн хэмжээнээс 4.0 тэрбум төгрөгөөр нэмэгдэхээр байна.
•    Согтууруулах ундаа үйлдвэрлэгч аж ахуйн нэгжүүдийн 2010 оны 1 дүгээр улиралын байдлаар өмнөх оны мөн үеийнхээс үйлдвэрлэлт 28.0 хувь, татварын төлөлтийн байдал 37.7 хувиар тус тус нэмэгдсэн  үзүүлэлтэй байна. Иймд аж ахуйн нэгжүүдийн үйлдвэрлэлт, борлуулалт нэмэгдсэнтэй холбогдуулан архи, спиртийн онцгой албан татварын орлогыг 6.8 тэрбум төгрөгөөр, дотоодын пивоны онцгой албан татварын орлогыг 1.3 тэрбум төгрөгөөр тус тус нэмэгдүүлэн тооцлоо.
•    2010 онд олборлох газрын тосны хэмжээ 175.5 мянган баррелиар нэмэгдэж улсын төсөвт газрын тосны орлогоор  3.2 тэрбум төгрөг нэмж төвлөрөхөөр байна. 
•    Төрийн сангийн мөнгөн хөрөнгийн хүүгийн орлогыг 2010 онд 1.5 тэрбум төгрөгт байхаар төлөвлөсөн бөгөөд Монголбанкинд байршиж байгаа Төрийн сангийн нэгдсэн дансны үлдэгдэлд хүү авахаар тооцоолж байгаатай холбогдуулан хүүгийн орлогыг 3.3 тэрбум төгрөгөөр нэмэгдүүлэхээр тооцлоо.
•    Орлогын албан татварын 1 дүгээр улирлын гүйцэтгэл, эдийн засгийн сэргэлт зэргийг харгалзан төсөвт төвлөрүүлэх аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварыг 11.6 тэрбум төгрөгөөр нэмэгдүүлэн тусгалаа.
•    Өмнөговь аймгийн 2010 оны төсвийн төлөвлөгөөнд орон нутгийн төсөвт төвлөрөх ногдол ашгийн орлогыг 6.5 тэрбум төгрөгөөр тусгасан. Орон нутгийн өмчит “Таван толгой” ХК-ий 2008 оны татвар төлсний дараах цэвэр ашиг 16.1 тэрбум төгрөг байсан тул 2009 оны хүлээгдэж буй гүйцэтгэлийг өмнөх оны түвшинд байхаар тооцож орон нутагт ногдох ногдол ашгийг 6.1 тэрбум төгрөг байна гэж тооцсон. Гэтэл “Таван толгой” ХК-ий 2009 оны жилийн эцсийн орлого үр дүнгийн тайлангаар татвар төлсний дараах цэвэр ашиг 42.8 тэрбум төгрөг, үүнээс орон нутагт ногдох хэсэг нь 20.2 тэрбум төгрөг болсонтой холбогдуулан Өмнөговь аймгийн орон нутгийн ногдол ашгийг 13.6 тэрбум төгрөгөөр нэмэгдүүлэхээр тусгалаа.
•    Мөн нэмэгдсэн өртгийн албан татварын буцаан олголтын эх үүсвэрийг 31.4 тэрбум төгрөгөөр нэмэгдүүлэхээр тооцсон.

ЗАРЛАГЫН ТАЛААР :

А.Урсгал зарлага
1.    Засгийн газрын мөрийн хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх үүднээс төрийн албан хаагчдын цалин, нийгмийн даатгалын болон халамжийн сангаас олгож байгаа бүх төрлийн тэтгэврийг 2010 оны 10 дугаар сарын 1-нээс 30 хувиар нэмэгдүүлэхээр тооцож нийт 78.2 тэрбум төгрөг;

2.    Байгаль, цаг уурын болзошгүй зардал болон цаг үеийн зайлшгүй шаардлагатай асуудлыг шийдвэрлэхэд зориулан Засгийн газрын нөөц санг 20.0 тэрбум төгрөг;

3.    Эрчим хүч, халаалтын үнийн өөрчлөлтөд 20.9 тэрбум төгрөг;

4.    Боловсролын салбарын  нэг сурагчид ногдох хувьсах зардлын нормативыг нэмэгдүүлэхэд зориулж 7.4 тэрбум төгрөг;

5.    Олон хүүхэд төрүүлэн өсгөж байгаа “Алдарт эх” одонтой  эхчүүдэд олгох тэтгэмжийг  нэг дахин нэмэгдүүлэхээр тооцож 2010 оны төсвийн тодотголд 8.5 тэрбум төгрөг тусгав. Энэ нь иргэнд олгох хишиг, хувиас гадна  төрөөс олон хүүхэдтэй эхчүүдэд үзүүлж буй дэмжлэг болно. 

6.    Төсвийн байгууллагын удирдлага, санхүүжилтийн тухай хуулийн дагуу 2009 оны жилийн эцсийн гүйцэтгэлээр төсвийн хэмнэлт, давсан орлогоос төсөвт байгууллагуудад олгох хөрөнгөд зориулж 2.5 тэрбум төгрөг,

7.    Хүүхдэд олгох мөнгөн тэтгэмж, Шинэ гэр бүлд мөнгөн тэтгэмж, Шинэ төрсөн хүүхдэд олгох мөнгөн тэтгэмжийн 2009 онд үүссэн өглөгт 1.4 тэрбум төгрөг;

8.    Төрийн өндөр албан тушаалтнуудын гадаад оронд хийх төрийн албан ёсны болон албан ажлын айлчлалын зардал хүрэлцэхгүй байгаатай холбоотойгоор энэ зориулалтаар төсөвт тусгагдсан хөрөнгөөс давсан зардлыг Засгийн газрын нөөц сангаас санхүүжүүлж байгааг цаашдаа  зогсоох үүднээс Гадаад харилцааны яамнаас ирүүлсэн саналыг үндэслэн Монгол Улсын Ерөнхийлөгч, Улсын Их Хурлын дарга, Монгол Улсын Ерөнхий сайдын гадаад арга хэмжээний зардалд 2.4 тэрбум төгрөгийг нэмж  тусгасан.

9.    Мөн Улсын Их Хурал, Засгийн газраас 2010 оны төсвийн тодотголд тусгахаар шийдвэрлэсэн болон шинээр байгуулагдсан байгууллагын зайлшгүй шаардлагатай  урсгал зардлыг нэмж тусгалаа. Тухайлбал, ХХААХҮС-ийн төсвийн багц дахь Хөдөө аж ахуйн төвлөрсөн арга хэмжээний “Монгол мал” хөтөлбөрийн зардалд зориулж 3.8 тэрбум төгрөг, Шүүхийн шийдвэрийн дагуу хохирогчдод олгох нөхөн олговорт зориулж ХЗДХ-ийн сайдын багцад 5.0 тэрбум төгрөг, Эрүүл мэндийн салбарын урсгал зардлыг нэмэгдүүлэхэд зориулж 3.1 тэрбум төгрөгийг тус тус нэмж тооцлоо.

Б.Хөрөнгө оруулалт   
Монгол Улсын 2010 оны төсвийн тухай хуулиар улсын төсвийн хөрөнгө оруулалтаар нийтдээ 447.7 тэрбум төгрөгийн төсөл, арга хэмжээг хэрэгжүүлэхээр УИХ-аас баталсан.
Улсын төсвийн хөрөнгөөр 2010 онд хэрэгжүүлэх хөрөнгө оруулалтын төсөл, арга хэмжээний тодотгосон төлөвлөгөөг 587.4 тэрбум төгрөг байхаар тусгаж байгаа нь УИХ-аар батлагдсан 2010 оны төсвийн хөрөнгө оруулалтын төлөвлөгөөнөөс 139.7 тэрбум төгрөгөөр нэмэгдэж байна.
Дараах өөрчлөлтүүд тусгагдлаа. Үүнд:

1.    Монгол Улсын 2010 оны төсвийн тухай хуулийн 2-р хавсралтад “Бүс, орон нутгийн хөгжлийг дэмжих” чиглэлээр батлагдсан нийт 73.1 тэрбум төгрөгний арга хэмжээнээс 66.9 тэрбум төгрөгний төсөл, арга хэмжээг хуулийн 1-р хавсралт руу шилжүүлэн холбогдох төсвийн ерөнхийлөн захирагчдын багцад тусгаж, үлдэх 6.2 тэрбум төгрөгийн төсөл, арга хэмжээг орон нутгийн хөрөнгө оруулалтын зардлаас санхүүжүүлэхээр шилжүүлэх;

2.    Хуулийн 3 дугаар хавсралтад “Өөрийн хөрөнгөөр гүйцэтгэн дараа төлөгдөх нөхцлөөр хэрэгжүүлэх хөрөнгө оруулалтын төсөл, арга хэмжээ”-ний жагсаалтад батлагдсан нийт 82.6 тэрбум төгрөгийн санхүүжих дүн бүхий төсөл, арга хэмжээг хуулийн 1-р хавсралт руу шилжүүлэн холбогдох төсвийн ерөнхийлөн захирагчдын багцад тусгаж, санхүүжилтийн эх үүсвэрийг 2010 оны төсвийн тухай хуулийн төсөлд тусгагдсан байсан дүнгээр тодорхойлох;

3.    Барилгын ажил нь дууссан боловч техникийн болон улсын комиссын акт нь хүлээгдсэн, тендер нь оройтсон, зураг төсөвт өөрчлөлт орсон, газрын асуудалд маргаан гарсан зэргээс барилгын ажил хойшилж, 2009 онд төсөвлөгдсөн хөрөнгөө бүрэн ашиглаж чадаагүй он дамжин санхүүжигдэх болж байгаа болон гэрээт ажлыг хугацаанд нь гүйцэтгүүлэхэд шаардагдах хөрөнгийн эх үүсвэргүй болсон зарим төсөл, арга хэмжээнд нийт 27.8 тэрбум төгрөгийг нэмж тусгах;

4.    Улсын Их Хурал, Засгийн газрын тогтоол шийдвэр болон Мэргэжлийн хяналтын ерөнхий газраас тавьсан актын дагуу зарим барилгыг шинээр барих шаардлага бий болсон, түүнчлэн, ахмад дайчдыг бүрэн орон сууцжуулах, гэнэтийн хүчин зүйлийн нөлөөллөөс үүссэн зарим төсөл, арга хэмжээг санхүүжүүлэхэд шаардлагатай  нийт 42.0 тэрбум төгрөгийг нэмж тусгах; 

5.    Хуулийн 1 дүгээр хавсралтаар батлагдсан төсвийн ерөнхийлөн захирагчдын хуулиар тодорхойлогдсон чиг үүрэгт үл нийцэх нийт 1.0 тэрбум төгрөгний  төсөл, арга хэмжээг тухайн асуудлыг эрхэлсэн төсвийн ерөнхийлөн захирагчдын багцад шилжүүлэн тусгахаар тооцлоо.